Friday 1 August 2014

Յոհան Վոլֆգանգ Գյոթե «Ֆաուստ»

Յոհան Վոլֆգանգ Գյոթեի «Ֆաուստ» ողբերգությունը (մաս I՝ 1808 թ., մաս II՝ 1823–31 թթ.) համարվում է համաշխարհային գրականության գոհարներից մեկը: Այս ստեղծագործության վրա հեղինակն աշխատել է ավելի քան 60 տարի: XVI դարի առաջին կեսին Գերմանիայում տարածված էր թափառաշրջիկ բժիշկ ու գրբաց Ֆաուստի մասին լեգենդը, որն էլ հիմք է ծառայել այս ստեղծագործության համար:
Ողբերգությունը սկսվում է «Նախաբան թատրոնում» հատվածով, որտեղ արտացոլվում են Գյոթեի գեղագիտական հայացքները: Թատրոնի տնօրենը, բանաստեղծն ու կատակերգակ դերասանը քննարկում են, թե ինչ պիտի ցուցադրվի թատրոնում: Բանաստեղծը ընդգծում է արվեստի վսեմ կոչումը` պնդելով, որ արվեստի էությունը ոչ թե խաբուսիկ ու անցողիկ փայլն է, այլ կատարյալ ու ճշմարիտ գեղեցկությունը: Նման արվեստը դառնում է դարերի սեփականություն, սերունդների հիացմունքի առարկա: Բայց սերունդների մասին չէ, որ մտածում է կատակերգու դերասանը. չէ՞ որ արվեստն առաջին հերթին հասցեագրված է ժամանակակիցներին: Գնալ դեպի կյանքը, կոնֆլիկտները, զգացմունքները. Գյոթեն բացում է արժեքավոր ստեղծագործությունների հմայքի գաղտնիքը: Դրանք յուրաքանչյուրին սնունդ են տալիս, ամեն ոք նրանց մեջ փնտրում ու գտնում է իրենը:
Ֆ.Գ. Շլիկ «Ֆաուստն ու Վագները զբոսնելիս»
Մյուս հատվածը վերնագրված է «Նախաբան երկնքում», որտեղ թաքնված է ողջ երկի բանալին: Մեր առջև Աստվածն է, հրեշտակապետերն ու Մեֆիստոֆելը: Գյոթեն այլաբանորեն փառաբանում է հավերժական նյութական աշխարհը, օրհներգում Մայր բնությունը: Ի՞նչ է մարդը այս վիթխարի, ներդաշնակ ու կատարյալ տիեզերքի մեջ: Ավ~աղ նա դժբախտ է, նա մշտապես տառապում է: Նա ավելի լավ կապրեր, եթե զրկված լիներ բանականությունից` աստվածային կայծից: Օժտված լինելով այս հրաշալի զենքով` մարդը չի կարողանում կարգավորել իր կյանքը: Ողբերգության ամենավառ կերպարը` ծաղրասեր ու սկեպտիկ Մեֆիստոֆելը, ամենևին չի խեղաթյուրում փաստերը, երբ ասում է, թե մարդկային աշխարհը վատ է կառուցված, քանի որ «մարդիկ այնքան են աղետյալ ու խեղճ»: Մեֆիստոֆելն արդեն չի հավատում, որ մարդն ի վիճակի է ուղղել իր «անասնական» կյանքը, իր ներողամիտ քամահրանքով նա նույնիսկ խղճում է մարդուն, բայց Աստվածն` աշխարհի արարիչը, որը պանթեիստ Գյոթեի համար բարերար բնությունն է, լավատեսորեն է նայում մարդուն: Անշուշտ, կատարելություն չէ մարդը, բայց նա ձգտում է կատարելության:
Ֆաուստն ու Մեֆիստոֆելը
Ֆաուստի մասին խոսելիս Աստված հարցնում է.
-Ճանաչու՞մ ես դու նրան:
-Այդ դոկտորի՞ն,-պատասխանում է Մեֆիստոֆելը:
-Իմ ծառային,-ասում է Աստված:
Այո՛, մարդը բնության ստրուկն է: Բնությունն ինքն է նախասահմանում մարդու ուղինՄեֆիստոֆելը այսպես է բնութագրում մարդուն ու մարդկությանը` ի դեմ Ֆաուստի. «Միշտ անհանգիստ է մարդը, միշտ որոնում է նորը, երբեք չի բավարարվում ձեռք բերածով, լի է պայքարի մղող անսպառ եռանդով, դժվարություններ հաղթահարելու ավյունով. այսպիսի բնազդներ է դրել մարդու մեջ Մայր բնությունը»:
Մարդիկ անհիշելի ժամանակներից երազում էին այն մեկի մասին, ով կկարողանար հասկանալ և իրեն ենթարկել բնության գաղտնիքները:
Գեորգ Ֆրիդրիխ Կերսթինգ
«Ֆաուստը հետազոտության մեջ»
Ֆաուստն իր կյանքը նվիրում է գիտությանը, փորձում գործունեության շատ ոլորտներ և անցնելով կյանքի բոլոր վայելքների միջով` զառամյալ տարիքում հանգում է այն իմաստնությանը, որ մարդու միակ երջանկությունը ազատության համար պայքարելու ձգտումն է, նպատակը՝ ստեղծարար աշխատանքը: Ֆաուստը գտնում է այդ ճշմարտությունը, որի համար այնքան երկար տառապել է. «Կա՛նգ առ, վայրկյա՛ն, չքնաղ ես դու»:
 «Ֆաուստի» հիման վրա ֆրանսիացի կոմպոզիտոր Շառլ Գունոն ստեղծել է իր նույնքան հանրահայտ «Ֆաուստ» օպերան:

No comments:

Post a Comment