Saturday, 14 May 2016

Հեփեստոս

«Հեփեստոս»
Գիյոմ Կուստու (կրտսեր), Լուվր
  Հեփեստոս՝ Զևսի և Հերայի որդին, կրակի, դարբնության աստվածը, Հին Հունաստանի գլխավոր աստվածներից մեկը: Ի սկզբանե Հեփեստոսը եղել է միայն կրակի աստված, սակայն արհեստների, հատկապես՝ դարբնության արհեստի զարգացմանը զուգընթաց նա դառնում է նաև մետաղագործության հովանավոր աստվածը: Հեփեստոսին հատկապես շատ էին մեծարում Աթենքում, որտեղ արհեստներն առավել բարձր զարգացման էին հասել: 

Հեփեստոսը լույս է աշխարհ է գալիս որպես թուլակազմ ու կաղ երեխա: Տեսնելով, որ նորածին որդին անբերետես ու տկարակազմ է՝ Հերան ցասումով է լցվում, խլում երեխային ու Օլիմպոսից ցած նետում դեպի հեռավոր երկիրը: Օդի մեջ երկար սուրալուց հետո տարաբախտ մանուկը ընկնում է անծայրածիր ծովի ալիքների մեջ:

Հերան Օլիմպոսից ցած է նետում նորածին Հեփեստոսին
Ծովային աստվածները՝ մեծն Օվկանիոսի դուստր

Էվրինոմեն և ծովային պատգամախոս ծերունի Ներեոսի դուստր Թետիսը, խղճում են փոքրիկ Հեփեստոսին ու իրենց հետ տանում ալեհեր Օվկիանոսի ջրերի խորքերը: Այնտեղ, լազուրե անձավում, աստվածուհիները մեծացնում ու դաստիարակում են մանկանը: Հեփեստոսը դառնում է հմուտ դարբին՝ իսկական հրաշագործ իր արհեստի մեջ: Իր հզոր ձեռքերով ոսկուց ու արծաթից մշտապես զարդարանքներ է պատրաստում իր դաստիարակչուհիների՝ Էվրինոմեի ու Թետիսի համար: 

 
Թետիսը Հեփեստոսից զենքեր է վերցնում վերցնում
Աքիլլեսի համար
Անտոնիս վան Դեյք, 1630-32թթ.
Երկար ժամանակ Հեփեստոսն իր սրտում թաքցնում է իր մոր՝ Հերա աստվածուհու հանդեպ տածած ցասումը: Ի վերջո նա որոշում է վրեժխնդիր լինել մորից. արտասովոր գեղեցիկ մի ոսկեղեն բազկաթող է պատրաստում և ուղարկում Օլիմպոս՝ իբրև նվեր իր Հերային: Շանթարձակ Զևսի կինը սքանչանում է այս հրաշալի ընծայից: Եվ իրոք, միայն աստվածների ու մարդկանց թագուհին կարող էր բազմել այդպիսի արտասովոր գեղեցիկ բազկաթոռին: Սակայն Հեփեստոսն անակնկալ էր պատրաստել մոր համար. բազկաթոռին նստելուն պես Հերան պատվում է անքակտելի կապանքներով ու գամվում է իր տեղում: Աստվածները վրա են հասնում օգնության, սակայն նրանց ջանքերն ապարդյուն են. միայն Հեփեստոսն էր ի զորու քանդել բազկաթոռի կապանքները: Հասկանալով դա՝ աստվածները Հերմեսին ուղարկում են դարբին-աստծուն բերելու: Բանբերը երկար փորձում է համոզել Հեփեստոսին, որ իր հետ Օլիմպոս գնա ու ազատի Հերային, սակայն դարբինը հստակ է իր որոշման մեջ. նա չի կարող մոռանալ այն ցավը, որ մայրը պատճառել է իրեն:
Հերան՝ գամված բազկաթոռին
Հերմեսին օգնության է գալիս Դիոնիսոսը՝ գինու աստվածը: Նա Հեփեստոսին մի գավաթ քաղցրաբույր գինի է հյուրասիրում, հետո՝ ևս մի գավաթ, և այդպես շարունակ: Գինովցած Հեփեստոսն արդեն պատրաստ է ամեն ինչի: Գինին հաղթում է Հեփեստոսին: Հերմեսն ու Դիոնիսոսը դարբին-աստծուն նստեցնում են ավանակի վրա ու տանում Օլիմպոս: Հեփեստոսի շուրջը ուրախ պար բռնած պտտվում են բաղեղով պարուրված մենասները՝ Դիոնիսոսի մշտական ուղեկիցները՝ ձեռքներին թիրսոսներ: Վերջապես զվարթ շքախումբը հասնում է Օլիմպոս: Հեփեստոսն առանց երկմտելու ազատ է արձակում մորը՝ մոռանալով ամեն տեսակ վիրավորանք. գինին բուժել էր նրա բոլոր վերքերը: 

  Այս դեպքից հետո Հեփեստոսը բնակություն է հաստատում Օլիմպոսում: Նա հոյակապ շինություններ է կանգնեցնում աստվածների համար, իսկ իր համար ոսկուց, արծաթից ու բրոնզից մի պալատ է կառուցում, որտեղ երջանիկ կյանք է վարում իր գեղանի ու բարեհամբույր կնոջ՝ գեղեցկության ու նազանքի աստվածուհի Քարիսի հետ: Այս նույն պալատում է գտնվում Հեփեստոսի դարբնոցը, որտեղ նա անցկացնում է օրվա մեծ մասը: Մեջտեղում դրված է վիթխարի զնդան, անկյունում՝ բոցավառ հնոցն իր փուքսերով: Զարմանահրաշ փուքսեր են դրանք. գործի են ընկնում առանց ձեռքերի օգնության՝ ենթարկվելով միայն Հեփեստոսի խոսքին: Ինչ հրաշալիքներ ասես, որ չի կռում Հեփեստոսը. ամրակուռ զենքեր, 
ոսկե և արծաթե զարդարանքներ, թասեր ու գավաթներ, եռոտանիներ, որոնք, ասես կենդանություն առած, իրենք իրենց գլորվում են ոսկե անիվների վրա: Գործն ավարտելով, քացրաբույր ավազանում մաքրվելով քրտինքից ու մրից՝ Հեփեստոսը, կաղալով ու իր թույլ ոտքերի վրա ճոճվելով, գնում է իր հոր՝ շանթարձակ Զևսի խնջույքին մասնակցելու: Բարեհոգի Հեփեստոսը հաճախ հաշտեցնում է վեճի պատրաստվող Զևսին ու Հերային: Աստվածներն անկարող են առանց ծիծաղի նայել Հեփեստոսին, երբ նա կաղալով շրջում է խնջույքի սեղանի շուրջը և անուշաբույր նեկտար լցնում նրանց համար: Ծիծաղն աստվածներին ստիպում է մոռացության տալ վեճն ու գժտությունը: 

 
«Աֆրոդիտեն այցելում է
Հեփեստոսի  դարբնոցը»
 Գաետանո Գանդոլֆի


Բայց Հեփեստոս աստվածը կարող է նաև ահեղ լինել: Շատերն են ճաշակել նրա կրակի ուժն ու վիթխարի մուրճի հզոր հարվածները: Նա իր կրակով զսպել է անգամ Տրոյայի մոտ գտնվող Քսանթոս և Սիմոիս մոլեգնափրփուր գետերի ալիքները: Հեփեստոսն իր մուրճով ջարդուփշուր է արել նաև հզոր տիտաններին: 
 Մեծն Հեփեստոսը՝ աստվածների հմտագույն դարբինը, ջերմություն ու հրճվանք է սփռում շուրջբոլորը, սիրալիր է ու բարեհամբույր բոլորի նկատմամբ, բայց կարող է և խստագույն պատիժներ տալ ու զարմացնել իր դաժանությամբ:
Հեփեստոսի տաճարն Աթենքում

No comments:

Post a Comment